Veel kinderen van nu hebben geen idee wat het is. Vraag ze naar een kumakoisi, en je krijgt een vragende blik.
Toch groeiden duizenden Surinamers op met zo’n houten wc-hokje achter op het erf. Geen tegels, geen stromend water, maar het werkte.
Een houten hokje met een gat
De kumakoisi was een eenvoudige buiten-wc: een houten hokje met een zinken dakje.
Binnenin bevond zich een houten plank met een rond gat erin. Daaronder: een diepe kuil.
Geen spoelknop, geen toiletbril. Maar iedereen wist precies hoe het moest.
’s Avonds? Dan liep je met een zaklantaarn naar het achtererf. De krekels zongen, de honden blaften, en soms schoot er een kikker onder je voeten vandaan.
Spannend? Zeker. Maar het hoorde erbij.
Gekreukt krantenpapier als wc-papier
Toiletpapier zoals we dat nu kennen, was voor veel gezinnen geen optie. Oude kranten kwamen van pas.
Ze werden in stukjes gescheurd en gekreukt om wat zachter te worden. Heel normaal toen, vandaag ondenkbaar.
En als de put vol was…
Dan werd de kumakoisi dichtgemaakt. Maar niet zomaar. Die plek kreeg rust. Vaak plantte men er een bacoveboom of een andere vruchtboom.
Niet alleen om het erf netjes te houden, maar ook uit respect voor de natuur. En omdat planten er goed groeiden, op die vruchtbare grond.
Op een ander stukje van het erf werd vervolgens een nieuwe put gegraven, en het ritueel begon opnieuw.
Zo ging het jaren door, van generatie op generatie.
Geen luxe, wel vindingrijkheid
In de tijd zonder riolering, vooral in het binnenland en op plantages, waren dit de oplossingen.
Met hout, spijkers en wat creativiteit bouwde men een functioneel toilet.
Kinderen groeiden ermee op. Sommigen hadden een hekel aan de tocht of de geur. Maar het hoorde erbij.
Een stukje vergeten erfgoed
Vandaag de dag beschikken we over moderne toiletten met stromend water en een spoelknop.
Maar de kumakoisi vertelt een ander verhaal. Een verhaal dat de jongere generatie nauwelijks nog kent.
Misschien is het tijd om het opnieuw te vertellen, om te waarderen hoe ver we gekomen zijn, en hoe vindingrijk onze voorouders waren met wat ze hadden.
Shafely is een gepassioneerde schrijfster met een voorliefde voor human interest verhalen. Ze schrijft met hart en ziel over het leven van Surinamers en brengt hun verhalen tot leven met gevoel en diepgang.
Voor contact: [email protected]